ماهیت صنعت فرهنگ و رسانه‏های فنی از دیدگاه اندیشه و نظریة انتقادی

شرح و بیان صنعت فرهنگ از زبان تئودور آدورنو و ماکس هورکهایمر نویسندگان کتاب دیالکتیک روشنگری ـ مبتنی بر این گزارش است که عقل ابزار اندیش روشنگری (aufklarung) که بر همسان سازی و این همانی بنیاد دارد گرچه بنا بود آزادی را از ترس از مراجع اساطیری ایمن دارد، خود از سلطة سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی تمامیت خواهانه ای سر در آورد که آدمیان را از آزادی و خلاقیت فردی محروم می سازد و هم فرد و هم جامعه را قلب به شیء می کند. آدورنو و هورکهایمر برآنند که رسانه‏های فرهنگ ساز، به مدد بازتولید تکنیکی انبوه، در سرمایه داری پسین در خدمت شاکله سازی از پیش تعیین کنندة کلیة محصولات فرهنگی عمل می‏کنند. این کارکرد، کلیة تنوعات و تکثرات را به گونه ای استانده می‏کند که اطاعت و آزادی دیگر از هم تمیز داده نمی‏شوند. بدینسان، در نظام مبتنی بر ارزش مبادلة صنعت فرهنگ هر ابژه‏ای را مبدل به کالا می‏کند؛ تفاوت نمی کند که این ابژه اقتصادی باشد یا فرهنگی. این مقاله روایتی است از چگونگی توجیه آدورنو و هورکهایمر در باب این سرکوب فاجعه بار که در جریان اتمیزه کردن، همة انسانها و سلایق و خلاقیت های آنها را همسطح می سازد. همزمان، این مقاله به اجمال آموزة یاد شده را در بوتة ارزیابی انتقادی می‏نهد.